Yukarı Fırat Ermenileri 1915 ve Dersim

Yazar Hovsep Hayreni'nin uzun yillara dayanan arastirmalari ve yogun emeginin ürünü olan Yukari Firat Ermenileri, 1915 ve Dersim kitabini tam da o karanlik ve kanli geçmisin Abdülhamit ile Talat ve Enver Pasa taklitleri tarafindan âdeta yeniden hortlatilmaya çalisildigi bir zamanda elinizde tutuyorsunuz. Yazar Yukari Firat bölgesiyle sinirladigi bu çok ayrintili arastirmasinda üç ana konu üzerinde yogunlasiyor. Bunlardan birincisi, Ermeni halkinin 20. yüzyil basinda Dersim vilayeti sinirlarina tekabül eden Yukari Firat havzasindaki tarihsel derinligi ve nüfus yogunlugunu belgeleyerek, gerek II. Abdülhamid'in marifeti olan 1894-96 katliamlarini, gerekse Ittihat ve Terakki yönetiminin gerçeklestirdigi 1915 soykirimini ve sonuçlarini tüm çiplakligi ve acimasizligiyla sergilemek. Ikincisi, dönemin Ermeni siyasi partilerinin soykirimi öngörememis ve buna uygun örgütlenme ve özsavunmayi gelistirememis olmalarinin neden ve sonuçlarini inceleyerek günümüzde benzer hatalarin yasanmamasi için uyarida bulunmak. Üçüncüsü ise, Dersim cografyasi ve halkinin soykirimdan geriye kalan çok az sayida Ermeni'nin kurtulmasinda oynadiklari rolü, gerekçesi ne olursa olsun, teslim etmek… Kitapta kullanilan kaynaklarin büyük çogunlugu bizzat yazar tarafindan derlenen dönemin canli taniklarinin Ermenice ani yazimlarindan olusuyor. Bu kaynaklarin birçogu Türkçe okur karsisina ilk kez çikiyor. Kitap bu açidan da çok özel bir yere sahip. Ayni zamanda büyük bir sabirla yazilan bu kitapta neredeyse köy köy tüm yerlesim birimlerinde katliam ve soykirimin nasil yasandigi, kimler tarafindan yapildigi, hangi asiretlerin Ermenileri korudugu büyük bir titizlikle ortaya konuyor. Ermeni soykirimiyla birlikte Ermeni ve Kürt halklarinin ortak kurtulus firsatinin kaçirildigini belirten Hovsep Hayreni, 1938 Dersim katliamini 1915 soykiriminin devami olarak degerlendiriyor ve ortak acilarin halklari birlestirmesi gerektigini vurguluyor. Yazar, günümüzde de benzer bir durumla karsi karsiya oldugumuzdan hareketle, bizi tarihimizle cesur bir biçimde yüzlesmeye, hesaplasmaya ve hatalardan dersler çikararak ortak acilari ortak mücadeleye ve kurtulusa dönüstürmeye davet ediyor.-Yasemin Gedik-(Tanitim Bülteninden)