Türk Aleviliğinin İnşası Oryantalizm, Tarihçilik, Milliyetçilik Ve Din Yazımı

Almanya'da halen Bayreuth Üniversitesi Din Bilimleri bölümü ögretim üyesi, dintarihi, Türkiye'de din politikalari ve özellikle Alevilik üzerine çalismalari olan DoçentMarkus Dressler bu kitabinda, Aleviler ve Alevilik üzerine hâkim ve süregelen bilgikaliplarini “tarihsellestirme” amacini güdüyor. Yazara göre Aleviligin ve Alevilerin“heteredoks” ama Müslüman olarak, Türk kültürü içinde ve bu kültürün bir ögesigörülmesi çok eski bir olgu degildir. Bu olguya kaynaklik eden bilgi, Osmanli'ninson yillari ile Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk yillarinda çerçevesi çizilen, dinî ve etnik farkliliklara iliskin yeni söylemlerin ortaya çikmasi ve hepsinden önemlisi Türk ulusdevletinintemellerinin atilmasiyla yaratilmistir.“Alevi” terimi eski Islâmi metinlerde yer alirken, “Alevilik” terimine ancak II.Abdülhamid dönemindeki Osmanli belgelerinde rastlanir ki, bu da bugünkü modernAleviligin çagristirdigi kavramlari içermekten çok uzakti. Özellikle küçültücü, sapkinbir tanimlama olarak bugün de kullanilan Kizilbaslik ve bazi belgelerde Alevitopluluklarindan “alevi cemiyet-i fesadiyesi” diye sözedilmesi bu erken döneminanlayisini da karakterize etmektedir. Ancak daha sonra Türk milliyetçiliginin ulusdevletinsasinda ihtiyaç duydugu bilgi olusturulurken; Alevilik, Sünnilikten sapmis ama özünde heteredoks Türk Müslümanligi ile Türk kültür ögelerini barindiran birolusum olarak tanimlanmistir. Dressler'in bu kitabi, Alevi kimligi ile Alevilerin Türk milliyetçi siyasetine malzemeolmasinin ilk dönemlerini ele aliyor. Özellikle Fuad Köprülü'nün Islâm içi farkliliklarikavramsallastirma tezleri, tarihyazimi, sosyoloji ve ulus-insasi arasindaki baglar;bu anlamda Köprülü ile Ziya Gökalp arasindaki “simbiyotik iliski” ve Türk TarihTezi'nden dinyazimina uzanan genis çerçeve, esere farkli bir içerik kazandiriyor.Alevi çalismalari alanindaki ilk “elestirel soykütügü” olan Türk Aleviliginin Insasi, dinçalismalari alaninda sikça kullanilan Batili kavramlarin, Bati disinda dinî topluluklarintemsili, akademik açidan incelenmesi ve devlet katindaki yönetimi açisindan yarattigietkilere dair olaganüstü bir arastirma ortaya koymaktadir. Dressler, Türkiye'deki“Alevilik” çalismalari için yeni bir standart belirlerken, ayni zamanda din çalismalarininmetodolojisine de çok büyük bir katki sunmaktadir.Prof. Dr. Ahmet T. Karamustafa, Maryland Üniversitesi