Turfanda mı? Yoksa Turfa mı?

Tanzimat ve II. Mesrutiyet döneminin fikir ve gazeteci yönleriyle ünlenen ve çikardigi Mizan gazetesiyle âdeta özdeslesen ve bu faaliyetleri nedeniyle Mizanci Murat adiyla anilan yazarimizin ve yeni edebiyatimizin en önemli romanlarindan biri kuskusuz "Turfanda mi Yoksa Turfa mi?" dir. Romanin "Ifade-i Mahsusa" adli ön sözünde Mizanci Murat, eserin "millî roman" alt basligiyla sunar ve bunun nedenini açiklar. Yazar, daha önce yayimlanan bazi romanlarin bu tanimla adlandirilmasini dogru bulmaz ve romanin böylesine ucuz malzeme yapilmasini, çogu romanlarin basit sevisme tasvirlerini elestirir. Yazar; bu eserinde ahlaki edebiyat ilkesini benimsemistir. Romanin daha basliginda bir ikilem vardir. Bir tarafta turfanda (yeni) kahramanlar, diger tarafta turfa (tuhaf) kahramanlar vardir. On iki bölümden olusan eserde, Fransa'da tip ögrenimini tamamlayip Istanbul'a dönen Mansur'un hayal ve idealleri ve bu yoldaki gayretleri ele alinir. Mansur, aslinda yazarin idealize ettigi ve savundugu Islam birliginin temsilcisidir. Roman döneminin bir bakima sosyal panoramasidir: Ahlaki yozlasma, yöneticilerin beceriksizligi, devlet dairelerinin vurdumduymazligi, egitimdeki çarpikliklar vb... Eserde, ele aldigi konular açisindan dönemine göre oldukça ilginç fikirler gündeme getirilir. Roman teknigi açisindan fazla dikkati çekmeyen Turfanda mi Yoksa Turfa mi? içerigi ve önerdigi fikirler ile önem arz eder. Gözleme dayali, süssüz ve özentisiz üslubu ayrica dikkate deger.