Tasavvufun Oluşumu Şeriat-Hakikat İlişkisi

Tasavvufun bir ilim olarak ortaya çikarak geçirdigi tarihî süreçleri degisik açilardan ele alinabilir ve alinmalidir da. Bu çalisma, bu süreçleri, tasavvufun diger ilimlerle iliskisi ve mücadelesi açisindan incelemeyi amaçlamaktadir. Tasavvuf tarihini bu yönüyle inceledigimizde iki esas asamadan bahsetmemiz mümkündür. Birinci dönem, ortaya çikisindan Ibnü'l-Arabî'ye kadar süregelen dönemi kapsar. Diger ilimlerle iliskisi ve mücadelesi açisindan tasavvufun ser'î bir ilim olarak mesruiyeti, bu dönemin ana mihverini olusturur. Dolayisiyla bu dönem tasavvufunun esas muhatabi ve karsit ekseni, fakih ve hadisçilerin basini çektigi ser'î ve zâhirî ilimlerdir. Ibnü'l-Arabî ile baslayan ikinci dönem ise, tasavvufun metafizik bir ilim olarak mesruiyeti meselesine odaklanmistir ve bu dönemin muhatabi ve karsit ekseni, felsefe ve kelam ilimleri olmustur. Islam düsüncesinde ortaya çikmis ilimleri, yöntem ve bilgi sistemlerine göre burhan, beyan ve iyan olarak kategorize eden Kuseyrî'nin ya da burhan, beyan ve irfan olarak tanimlayan çagdas arastirmacilardan Cabirî'nin tasnifleriyle ifade edecek olursak iyân veya irfan olarak tasavvuf, ilk dönemde beyân alanina göre kendini tanimlamis ve konumlandirmisken ikinci dönemde burhan zemininde kendini tanimlamistir. Zemin ve muhataplar degismis olsa da degismeyen esas husus, tasavvufun bir karsit eksene göre kendine bir yer bulma çabasi ve mücadelesi olmustur.