Pyotr Çaykovski

Bana daha önce platonik olmayan bir aşk yaşayıp yaşamadığımı soruyorsunuz, sevgili dostum. Buna cevabım hem evet hem hayır. Soruyu biraz farklı sorsaydınız, deseydiniz ki aşkta mutlak mutluluğu hiç deneyimledim mi, o zaman hayır, hayır ve yine hayır diye cevap vermem gerekirdi! Her hâlükârda sanırım bu sorunun cevabı müziğimde bulunabilir. Diğer taraftan, bana bu duygunun tüm kudretini, sınır tanımayan gücünü kavrayıp kavramadığımı sorsaydınız o zaman evet, evet ve yine evet diye cevap vermem ve müziğim aracılığıyla aşkın hem acısını hem de kıvancını ifade etmeyi tekrar tekrar denediğimi ve bunu aşkla yapmaya çalıştığımı söylemem gerekirdi. Başarılı olup olmadığımı bilemem, bu konudaki değerlendirmeyi başkalarına bırakıyorum. Aşkın her şeyi sarıp sarmalayan niteliğinin müzik aracılığıyla aktarılamayacağı noktasında ise size katılmıyorum. Bilakis, bunun sadece müzikle başarılabileceğine inanıyorum. Kelimelerin gerekli olduğunu söylüyorsunuz. Kesinlikle değiller! Bu alanda ihtiyaç duyulmayan tek şey varsa o da kelimelerdir ve tam da kelimelerin yetersiz kaldığı yerde daha güçlü bir dil, müziğin dili, tüm araçlarıyla ortaya çıkar. 1878 senesinde von Meck'e yazdığı bir mektuptan.