Müslümanlaş(tırıl)mış Ermeniler Konferans Tebliğleri

19. yüzyilin sonu ve 20. yüzyilin basi, Osmanli cografyasinda önemli siyasal ve toplumsal dönüsümlerin yasandigi bir dönemdir. Bu dönüsümlerden bazilari bireysel ve kitlesel din degistirmeler de söz konusu olmus, çesitli zamanlarda ve çesitli süreçlerle çok sayida Ermeni Müslümanlas(tiril)mistir. Müslüman aileler tarafindan evlat edinilen bazi Ermeni çocuklarin ve gençlerin, 1915'te ölüm yürüyüsünden ve katliamlardan bu yolla kurtulduklari bilinmektedir. Yetiskinler, özellikle kadinlar arasindan da, Müslümanlarla evlenerek kurtulanlar olmus; daha istisnai durumlarda ise, bir ailedeki, mahalledeki veya köydeki Ermenilerin önemli bir kismi Müslümanlasma yoluyla hayatta kalmistir. Bu sekilde kurtulan Ermenilerin bazilari, özellikle erkekler, ilerleyen yillarda Ermeni aileleriyle tekrar bir araya gelmis olsalar da, bu kisilerin pek çogu, hayatlarinin geri kalanini, aldiklari ya da kendilerine verilen Türk, Kürt, Arap isimleriyle, Müslüman olarak geçirmistir.
Müslümanlas(tiril)arak hayatta kalan Ermenilerin hikâyeleri, yakin zamana kadar kendilerinde sakli kaldi; hiçbir tarih anlatisinda yer bulamadi. Konunun üzerindeki örtü ancak son yillarda, romanlar, hayat hikâyeleri, tanikliklar ve tarihsel arastirmalarla aralanmaya basladi.
Hrant Dink Vakfi'nin Kasim 2013'te Bogaziçi Üniversitesi'nde, MalatyaHAYDer‘in girisimi ve Bogaziçi Üniversitesi'nin isbirligiyle düzenledigi ‘Müslümanlas(tiril)mis Ermeniler' baslikli konferans, konunun kapsamli bir sekilde, çesitli boyutlariyla ele alindigi, genis katilimli ilk akademik toplanti oldu. Konferansta sunulan tebligler, açilis konusmalari ve konferans kapsaminda düzenlenen atölye çalismasinin sonuç raporunun yani sira genis bir bibliyografyanin da yer aldigi kitap, bu alanda temel bir kaynak olusturuyor.
“Pek çok tarihçi, 1915'te Müslümanlas(tiril)an Ermenilerin sayisinin iki yüz bin civarinda oldugunu tahmin ediyor. Iki yüz bin degil, yüz bin olsun... Her birinin çocuklarini, onlarin çocuklarini ve torunlarini düsündügümüzde, ortaya söyle bir tablo çikiyor: Bugün Türkiye'de yasayan birkaç milyon kisinin bir Ermeni nenesi, dedesi, büyük halasi, teyzesi, amcasi, kayinvalidesi, kayinpederi var. Dolayisiyla, milyonlarca insana degen bir meseleden bahsediyoruz. Bu konferans, bu önemli konunun tartisilmasi için bize yeni pencereler açarken, bir yandan da 1915'te yasananlarin insanî yönünü ve biraktigi derin izleri anlamamiza yardimci olacak, tarihle ve kendimizle yüzlesmemizin, yasadigimiz toplumun kültürel çesitliligiyle barismamizin, farkli ayrimcilik ve siddet türleri arasindaki iliskileri görmeye baslamamizin da önünü açacaktir.”
(Ayse Gül Altinay'in açilis konusmasindan)