İnsanı Anlamak - Zihinden Zihniyete Kendimizi Tanımanın Bilimsel Zemini

Zihinden Zihniyete Kendimizi Tanımanın Bilimsel Zemini

“Anlam aradığımız için anlam üretiyoruz.”

İnsanı kendisine ‘tanıştırmak' zorundayız. Zihnin nasıl çalıştığını, duyguların işlevini, hafızanın kullanımını, deneyimlerin taslaklar üzerinden sınıflandırılıp zihinsel kategoriler tarafından anlamlandırılmasını, nihayet hepsinin bir bütün olarak bir hikâyede bütünleştirilmesini kavramak durumundayız. Ancak ondan sonra düşünce ve davranışlarımızın niteliklerini yorumlama şansımız var.

Bu kitapta Etyen Mahçupyan, zihnin biyolojik evrimle nasıl oluştuğunu ele alıyor, zihniyetin ise kültürel evrimle nasıl oluştuğu ve çalıştığı konusunda nihayet bir kuram öneriyor ve bunu temellendiriyor. Biyolojik evrimde genetik hafızanın işlevine benzeyen bir niteliğin kültürel evrim sürecinde de oluşup oluşmadığı temel sorusundan hareketle, böyle bir niteliğin var olduğunu ve ‘zihniyet' olarak tanımlanabileceğini tartışmaya açıyor.

“İnsan kendi üzerine düşünerek kendisini tanıyabilir mi? Bilinçli düşünceye açılan sonsuz krediler çağında bu soruya verilen cevaplar muhtemelen olumlu olacaktır. Fakat karar ve davranışların asıl belirleyicileri olsalar da, insanın farkında bile olmadığı bilinçdışı ve zihniyet kategorilerini hesaba kattığımızda cevap şöyle olmalıdır: ‘Hayır, insan kendi üzerine düşünerek kendisini tanıyamaz, çünkü bilinçdışını ve zihniyetini ona ancak ilişki kurduğu başka insanlar gösterebilir.'

Etyen Mahçupyan, bilincin ve düşüncenin bağımsız değişkenler gibi gösterilip kutsandığı bir dünyada birincinin bilinçdışı; ikincinin zihniyet tarafından nasıl kuşatıldığını anlatıyor ve daha olgun bir toplumsallık için odaklanmamız ve hesaplaşmamız gereken asıl kategorilere işaret ediyor.”

Alper Görmüş

“Geçtiğimiz bir kaç yüzyıl içinde derinleşen bilimsel uzmanlaşma, kendini tanıma ve anlamaya ilişkin sorulara cevap arayanların birbirinden bihaber kalmalarına neden oldu.

Bu kitap nörobilim ile sosyal psikolojiyi bir araya getirerek insanı anlamanın kapısını aralıyor. Biyolojik ve kültürel adaptasyonu bilimsel bilgiler ışığında bağlantılı olarak izlerken, hem insanı anlamak için bütüncül bir çerçeve öneriyor, hem de zihinle zihniyet arasındaki ilişkiyi açığa çıkararak duygu, düşünce ve davranışlarımızın işlevini anlamamızı sağlıyor.”

İzzet Özberki