Dört Halife ve Emeviler Döneminde Din-Devlet İlişkisi

Devletin teorik tanim ve temel fonksiyonlari dikkate alindiginda, Dört Halife dönemindeki siyasî-sosyal yapinin bir “devlet” oldugu söylenebilir. Bu devletin yönetim sekli hilâfet idi. Hilâfet kaynagini Kur'ân-Sünnet, Sahâbe icmai ve Araplara komsu olan Bizans ve Sâsânî yönetimlerinden degil de, Islam öncesi Arap kabile yönetiminden almis ve Islâmîlestirmistir. Hilâfet, siyasî gücü elinde bulundurma sekline göre üç temel yönetim biçimi olan monarsi, oligarsi ve cumhuriyetin bir karsiligi degildir. Hilâfet, “dinî-siyasî mesrûiyet açisindan belirlenen sartlari tasiyan adayin, belli niteliklere sahip halkin temsilcileri tarafindan seçildigi, seçilene Kur'an-Sünnet'e bagli kalmasi sartiyla itaat edilmeye söz verildigi bir yönetim biçimidir.” Dönemin kültürel sartlarina göre olusturulan, bu yönüyle aklî ve dünyevî bir yönetim sekli olan hilafette hâkimiyet, toplumundu. Hilâfet, din-devlet iliskilerinin niteligine göre isimlendirilen teokrasi, Bizantinizm ve laiklikten farklidir. Dine uygun ancak dinin kendisi olmayan hilâfetin dinî bir baglayiciligi da yoktur. Devletin yapisi ve isleyisine bakildiginda, bu dönemde din-devlet iliskilerinde “din için devlet” anlayisinin esas alindigi söylenebilir.